Dreigend gevaar

Wanneer een luipaard één van onze voorouders aanviel, trad er bij zowel het luipaard (gedreven door honger) als het mensachtig wezen (gedreven door angst) een plotse stress reactie op:  alle energie wordt gemobiliseerd, naar het zenuwstelsel en de spieren gejaagd terwijl lange termijn activiteiten zoals spijsvertering, voortplanting en zelfs herstel van het lichaam tijdelijk  op een (zeer) laag pitje gezet worden. Wanneer de stress wegvalt, voor het luipaard wanneer het aan het eten is, voor de mens wanneer hij of zij ontsnapt is en ligt uit te hijgen, komt het lichaam terug tot rust.

Dit stereotiep mechanisme is erg efficiënt voor levensbedreigend, fysiek gevaar; spijtig  genoeg is datzelfde, oeroude systeem ook verantwoordelijk wanneer wij ons opjagen bij psychische irritatie. Dan reageren wij (meestal) niet met een uitbarsting van fysieke activiteit zoals onze voorouders, bij sommigen van ons lokt het -zoals bij het luipaard- wel eetbuien uit.

Dit reactiepatroon (aanklikken voor meer uitleg) is nuttig bij plots lichamelijk gevaar, maar uiterst schadelijk bij repetitief  gebruik bij allerlei  psychische stress. Wanneer wij voortdurende energie mobiliseren door onder invloed van stresshormonen (noradrenaline en corticoïden) suiker  uit de spieren en vet te mobiliseren riskeren wij spierafbouw en suikerziekte. Wanneer ons hart bovendien in hoogste versnelling  die energie blijft rondpompen wordt  hoge bloeddruk een reëel risico. Een snelle bloedcirculatie geeft turbulentie in de bloedvaten, turbulentie beschadigt de vaatwand en de hoge concentratie van suiker en vet, gemobiliseerd door de stress hormonen, zet zich op die beschadigde vaatwand vast.

Bij echt en ingebeeld gevaar worden alle lang termijn plannen van ons lichaam afgeblazen; spijsvertering, groei en voortplanting worden tot later uitgesteld.

Wanneer door chronische stress ons spijsverteringsstelsel steeds weer de boodschap krijgt: "herstel dat morgen  maar, wanneer het gevaar geweken is" dan kunnen allerhande klachten optreden: opgeblazen gevoel, transit problemen, maagzweren, spastisch colon...er worden dikke leerboeken over geschreven.

Ook het endocrien stelsel lijdt  er onder: lage waarden van groeihormoon, ontwikkeling van diabetes type 2 door hoge suiker, osteoporose door de daling van geslachtshormonen. De verandering in de geslachtshormonen lokt libido verlies uit, bij vrouwen ontregelen van cyclus, fertiliteitsproblemen en bij de man erectiele dysfuncties.

Langdurige stress ondermijnt ook het immuunstelsel; vatbaarheid voor verkoudheid, griep, herpes en andere infectieziekten neemt toe.

Wanneer wij extreem angstig zijn, nemen wij alles wat met het gevaar te maken heeft, bliksemsnel waar en het wordt als het ware in een geheugen ingebrand. Dit is een functie van de amygdala: wanneer het dier ontsnapt, wordt de informatie  opgeslagen om later -in gelijkaardige omstan)igheden- nuttig  te kunnen gebruiken. Blijvende prikkeling geeft  echter geheugenstoornissen. Mogelijk onderdrukt de vergrote amygdala langduring de hippocampus (belangrijk voor het vormen van herinneringen). Ook ziet men een vermindering in dopamine met als gevolg anhedonie (het niet voelen van plezier) en depressie.